Onwetendheid

De bajeswereld bestaat in beleving vaak uit twee werelden. De wereld van binnen en die van buiten. Maar ook binnen zijn er vaak twee werelden: De wereld van wie er werkt, en de wereld van wie er tijdelijk woont. En waar twee werelden zijn, is er al gauw een wij-en-zij. Wij-zij staan dan gemakkelijk tegenover elkaar.

Die beleving van tegenover elkaar staan is in zekere zin normaal, maar tegelijk heb ik me er altijd tegen verzet.

Er is op het eerste gezicht misschien wij-zij, maar wie nog eens kijkt ziet mensen die er allemaal het beste van proberen te meken. In de bajes kies je niet voor elkaar. Je moet het wel met elkaar uithouden. Inderdaad lastig. Maar wij-zij denken maakt het dan nog lastiger.

Bovendien heb ik in talloze verhalen met mijn gedetineerde gesprekspartners gemerkt: dat verhaal had eigenlijk ook mijn verhaal kunnen zijn. Dat besef maakte de ander minder anders, minder een tegenover. Geluk of ongeluk, daad en misdaad zitten immers vaak in de kleine afslagen van de levensweg, toevallige ontmoetingen, de plek van de wieg.

De hoofdpersoon in de roman Nirwana van Tommy Wieringa, de kunstenaar Hugo Adema, concludeert bij zichzelf: “Onze afstand tot de misdaad is kleiner dan we meestal denken; onschuld bestaat bij de gratie van onwetendheid.” Maar het omgedraaide geldt ook: ook het oordeel over de ander berust meestal op ontwetendheid.

Ryan van Eijk, hoofdaalmoezenier