Gevangenen bezoeken
Bezoek doet gevangenen goed. Hoe, dat maakt de pas gepromoveerde dr. Maria Berghuis duidelijk in haar onderzoek1. Ex-gedetineerden vallen minder snel terug in de criminaliteit als zij tijdens hun detentie regelmatig bezoek ontvangen van familie of vrienden – het zogenoemde ‘steunsysteem’
Penitentiaire Inrichtingen in Nederland werken al jaren samen met ketenpart- ners als Exodus, Epafras, Gevangenen- zorg en Humanitas. Deze organisaties leveren vrijwilligers die eenzame gedetineerden bezoeken, vaak in nauwe samenwerking met de geeste- lijke verzorgers van de gevangenis.
Koppelen
Hoe dat in zijn werk gaat? Een penitentiair inrichtingswerker (piw-er) (cipier), casemanager of gedetineerde signaleert dat een gedetineerde geen of weinig bezoek ontvangt. Dan zoek ik die persoon op en onderzoek waar hij het meest behoefte aan heeft. En op basis van dit ‘profiel’ zet ik de vraag uit bij de ketenpartner, in mijn geval vooralsnog vooral Exodus. Die gaat dan op zoek naar een bij dit profiel passende vrijwilliger. Vervolgens plannen we een intake- gesprek om te kijken of er een klik is. Als die er is en de randvoorwaarden zijn besproken, dan komt de vrij- williger regelmatig op bezoek. Is er geen klik dan zoeken we verder.
Vertrouwen
Soms is het bezoek rap geregeld en soms is het een hele uitdaging, want schaamte speelt vaak een grote rol. Schaamte om alleen al bespreekbaar te maken dat je graag bezoek wilt en dat je kennelijk om aanspraak verlegen zit. Regelmatig spreek ik mannen die al lange tijd weinig tot geen bezoek ontvangen en zich groothouden. Soms komen ze ineens over de brug, omdat ze van anderen (medegedeti- neerden, vrienden/familie/psychologen/ piw-ers of casemanagers) horen hoe het je blik kan verfrissen en nieuwe perspectieven kan bieden om met iemand van buiten de gevangenis te spreken. Soms willen gedetineerden bezoek, omdat hun vertrouwen in mensen weer voorzichtig wat gegroeid is. Vertrouwen is een sleutelwoord om bezoek te durven aanvragen. Positieve ervaringen doen gedetineerd- en op via laagdrempelige activiteiten van de geestelijke verzorging zoals kerkdiensten en gespreksgroepen. Aan deze diensten zijn vaak vrijwilligers verbonden. Zo bezoeken iedere week minimaal tien kerkvrijwilligers onze pi. Zij doen actief mee met gespreksgroepen en bijbelgroep, en zij bieden een luisterend oor tijdens en vooral na de kerkdiensten die wij onze mannen aanbieden.
Deze bezoeken van vrijwilligers van ‘buiten’ naar ‘binnen’ doen beide partijen goed. Gedetineerden waar- deren de komst van de vrijwilligers. En vrijwilligers halen door deze dankbare wederkerigheid die vrijwel altijd ontstaat, voldoening uit hun bezoekwerk.Veel gedetineerden zoeken onze vrij- willigers actief op tijdens de koffiemo- menten na de kerkdienst. Zij worden ervaren als veilige gesprekspartners om even vrijuit mee te spreken.Even praten met iemand van buiten het gevangenissysteem doet goed, iemand die niks van ze hoeft. Die er alleen maar is om te luisteren. En die belangstellend vraagt hoe het gaat en bij wie je mag zijn wie je bent. Wat een genade is dat.Ook de vele koortjes en muziekbandjes die de pi binnen komen als vrijwilliger doen bezoekwerk. Al is het soms maar voor één keer. De waardering is groot dat iemand vrijwillig van buiten (de samenleving) naar binnen (in de pi) komt.
Vader leest voor
Ook de vrijwilligers die de vader-leest- voor activiteit uitvoeren op de eerste zaterdag van de maand worden gewaardeerd. Zij filmen voorlezende gedetineerde vaders en sturen dit filmpje door naar de moeder of verzorger van hun kinderen. Zodat vader op die manier toch nabij kan zijn, als het ware kan helpen bij het naar bed brengen van de kinderen. En zo zijn liefde en betrokkenheid kan laten blijken. Uitermate belangrijk voor vader, kinderen en het hele gezin.
Wisselwerking
Leerzaam vinden vrijwilligers het werk sowieso door het ontmoetingskarakter met zoveel verschillende mensen met dito culturele, etnische en godsdienstige achtergronden en uiteenlopende levensgeschiedenissen. Saai is dit werk nooit. Het houdt een spiegel voor die aanzet tot beschei- denheid. Want de scheidslijn tussen ‘binnen’ en ‘buiten’ is flinterdun. ‘Dit bezoekwerk houdt je met je voeten op de grond. Fouten maken is menselijk, het kwaad schuilt in ons allemaal en niet specifiek in één groep mensen’, aldus een vrijwilliger die al twintig jaar de pi bezoekt.
Belangrijkste les die zij leerde is dat gedetineerden niet hun delict zijn, hoe ernstig het soms ook is wat ze op hun kerfstok hebben. Het zijn mensen die een delict gepleegd hebben waarvoor zij een vrijheidsbeperkende maatregel opgelegd kregen. Hoe meer liefde deze mensen krijgen hoe beter voorbereid zij de maatschappij weer in kunnen. Door gedetineerden te haten worden ze zeker geen betere mensen. Wel door ze menswaardig te behandelen en hen met liefde tegemoet te treden en een positief appel op ze te doen en ze te blijven betrekken bij de samenleving. Dat deze vrijwilliger wijze woorden spreekt, blijkt uit mooie initiatieven die gedetineerden zijn gestart door eten in te zamelen voor de Voedselbank en later ook voor Oekraïense vluchtelingen; de hongerigen voeden.
Zo bezien draagt een werk van barmhartigheid als de gevangenen bezoeken inmiddels meervoudig vrucht. Gedetineerden en personeel helpen gezamenlijk gedetineerden die geen kleren hebben aan kleding. Zo wordt er naar elkaar omgezien en zorg gedragen voor elkaar.
1 Maria Berghuis bij EditieNL over proefschrift: 'Detentiebezoek werkt als sociale controle' - Universiteit Leiden
Rk justitiepastor Geert
*Artikel is uit het gemeentemagazine Present van de Protestantse gemeente Amstelveen- Buiterveldert