Petra, intermediair bij project ‘Binnen & Buiten’

Ieder jaar, op 24 mei, is Petra in Saintes Maries de la Mer in Zuid-Frankrijk voor de pelgrimage naar de heilige Sara Kali, patrones van de Roma, Sinti en reizigers. Drie jaar geleden vroeg Petra aan Sara om zorg te dragen voor haar eigen kinderen en ze deed zelf ook een belofte:

zorg dragen voor de kinderen waar Sara niet voor kan zorgen. Petra doelde daarmee op de mensen die in de gevangenis zitten. Thuisgekomen meldde zij zich bij het gemeentehuis met de mededeling dat zij onder gevangenen wilde werken. Maar daar kreeg ze te horen dat ze, gezien haar gezondheid, niet hoefde te werken. Teleurgesteld ging ze naar huis. Een paar dagen later stond woonwagenpastor Jan van der Zandt bij haar aan de deur. Hij zei dat er een project was, ‘Binnen & Buiten’, rond pastoraat voor Roma, Sinti en reizigers in de gevangenissen. Hij dacht aan haar. De belofte aan de heilige Sara kon handen en voeten gaan krijgen.

Intussen is Petra al enkele jaren lid van de projectgroep ‘Binnen & Buiten’ en heeft ze al veel regiovergaderingen van geestelijk verzorgers bezocht. Maar ze bezoekt ook Roma, Sinti en reizigers in de gevangenissen. Vaak gezamenlijk met Lydia, de coördinator van het project, meestal op verzoek van de justitiepastor, maar in enkele inrichtingen ook al alleen met de justitiepastor. Dan trekt ze collegiaal met de justitiepastor op en spreekt met mensen uit de doelgroep.

Als intermediair tussen de gedetineerde, de pastor en de achterblijvers heeft zij kennis en ervaring die maken dat ze situaties en mensen beter begrijpt. Zij kent de cultuur van binnenuit. Zij kan aan de pastores uitleggen wat in de cultuur van Roma, Sinti en reizigers belangrijk is, zoals de rol van ouderen en met name grootouders. Ze vertelt over de positie van de opa, vaak de belangrijkste figuur in een familie. Als opa een lange straf moet uitzitten, moet hij toch nog wel geraadpleegd worden, bijvoorbeeld rond een huwelijk, geboorte van een (klein)kind, het sluiten van een bedrijf of de verkoop van een wagen. Voor de gedetineerde is het soms moeilijk om de zorgen daarover helder met de pastor te bespreken omdat deze vaak niet begrijpt hoe de cultuur in elkaar zit en wat als belangrijk gezien wordt. Ook kan zij een moeilijke boodschap over bijvoorbeeld een ziekte of overlijden op een cultureel passende manier overbrengen, en gedetineerden steunen.

Petra vindt het fijn dat ze de pastores kan helpen om de cultuur beter te gaan begrijpen en ook te waarderen. Ze vindt het ook fijn om te merken dat de pastores blij zijn met haar hulp. Ze merkt dat er vaak weinig kennis is. Veel mensen weten bijvoorbeeld het verschil niet tussen Roma, Sinti en reizigers. Petra zegt: ‘je kunt de mensen van onze cultuur, ons volk, niet echt helpen als je zo weinig van de cultuur weet’.

Petra zet zich met hart en ziel in voor de mensen van haar eigen cultuur in de gevangenissen. Ze steunt ze, maar is ook niet bang om de confrontatie met hen aan te gaan. Ze stelt vragen als: ‘wil jij dat jouw kinderen op dezelfde manier hun pad bewandelen als dat jij zelf doet? Hoe kun jij een goed voorbeeld zijn voor jouw kinderen?’

‘Het belangrijkste is echter toch om ‘ons cultuur’ te verhelderen om zo de gevangen kinderen van Sara Kali te helpen en te ondersteunen’, aldus Petra.

Toen ze in mei weer op bedevaart was heeft ze de beeltenis van Sara omarmt en daar alle verdriet van de gedetineerden en hun familie losgelaten. ‘Het was een geweldig gevoel van bevrijding’.

Bert Simons

NB voor een beknopte uitleg over het verschil tussen Roma, Sinti en reizigers zie de informatiebrochure ‘Krachtig en Kwetsbaar’.

Meer over de spiritualiteit van Petra en andere Roma, Sinti en reizigers is te lezen in een levenswerkboekje van PWN dat binnenkort verschijnt. Op deze website volgt hierover meer informatie.