Levensreis

In de loop van enkele decennia heb ik de drie grote katholieke bedevaarten gelopen: Santiago de Compostella, Jeruzalem en Rome, de laatste in 2021. Het lopen gaat wat stroever nu, maar wat geeft het, de weg is belangrijker dan het reisdoel. Ik ben snel gedesoriënteerd, dus vraag me wel eens af hoe ik er toch in slaag ergens aan te komen. Enkele ervaringen noem ik hieronder. Enkele zijn gemakkelijk te vertalen naar de situatie van de gevangen mensen voor en met wie we werken.

Beginnen is moeilijk
Ik wist nooit precies waar ik aan begon. Steeds was er koudwatervrees, onzekerheid vlak voor vertrek. Kon en durfde ik het wel? Alles ging uiteindelijk anders dan ik me voorstelde.Teveel luisteren werkte niet goed. Had ik naar alle goede adviezen geluisterd, dan was ik nooit vertrokken. Was ik naar elke plek gegaan waar anderen me op wezen, dan was ik nooit aangekomen. Het beste was er gewoon aan beginnen. Ik leerde: je ontvangt onderweg wat je nodig hebt om je tocht te volbrengen.

Voorbijganger zijn
Een oudere Duitser vertelde me bij zijn caravan aan de Donau onder het genot van een fles wijn zijn hele levensverhaal. Uiteindelijk zei hij: ‘Nu weet je meer over mij dan mijn eigen vrouw. Maar aan jou kan ik het vertellen, want je gaat weer weg en ik zie je nooit meer.’
Ik ben een voorbijganger, een passant. Mezelf niet belangrijker maken door onmisbaar te willen zijn, maar loslaten en verdergaan. En toch proberen telkens tot een goede ontmoeting te komen.

Gastvrijheid ontvangen en verlenen
Overal zijn mensen als het echt tegenzit en je het op wil geven, met oprechte aandacht, een luisterend oor, een opbeurend woordje of praktische hulp. Goed voor je vertrouwen in de mensheid, en om te leren je toe te vertrouwen aan het onbekende.

De weg is onbekend
Ik plande een route, anders had ik geen richting. De route is een ijkpunt, maar de reis gaat nooit zoals verwacht. Het is steeds een ontdekkingstocht. Geen dag is hetzelfde, niets is zeker.

Het reisdoel is niet het einde
Blij met de aankomst, ik heb het gered! En toch teleurgesteld, het einde van een bijzondere ervaring. En dan de vraag: wat nu? Na zolang beweging, ineens stilstand, zinloos verblijf. Toch is het niet het einde. De weg zelf is het doel. (Dat is bij gevangenen juist andersom.)
Als pelgrim naar Santiago de Compostella (Spanje) reisde ik na aankomst door naar een dorpje aan de Atlantische oceaan, Finisterre (Einde van de wereld). Ik verbrandde ritueel mijn schoenen als afsluiting. Ik draaide me om en kijk, er lag een nieuwe weg voor me open. Een nieuw begin, een nieuw leven.

God als vraagteken
Voor mij speelt God een belangrijke rol. Als degene die mijn bestaan draagt naar een bestemming. En toch kan ik niet goed zeggen wie of wat God is. Hij blijft ook een mysterie. Uiteindelijk weet ik niet precies waar ik vandaan kom of naartoe ga. God is voor mij een vraagteken dat richting en houvast geeft.
Ik ben katholiek opgevoed en voel me in de RK kerk het meeste thuis. Ik weet niet altijd zeker waar ik in geloof, wel dàt ik geloof. Ik kan er vaak niet de woorden voor vinden. Geloven is voor mij zoeken, het ontdekken van de kern van mijn bestaan, het Onnoembare Houvast. Ik probeer me zoveel mogelijk bewust te zijn van mezelf in de wereld. Ik maak het soms hopeloos ingewikkeld, voor mezelf en anderen. Maar evengoed komt er na een kerkdienst een gedetineerde naar me toe die zegt ‘wat je net zei in je preek, heeft me echt geraakt’, waarna hij een zin herhaalt. Ik pijnig me dan de hersens met de vraag: heb ik dat gezegd? Nou, niet dus. Maar dan is er door de kerkdienst en mijn woorden wel iets in beweging gekomen in hem. De kracht van het woord. Daar begint elke religie mee. Dat soort dingen, daar word ik erg gelukkig van.

Ik zou graag zeggen dat mijn tochten en mijn geloof maken dat ik gemakkelijker aan iets nieuws begin. Maar de waarheid is, ik moet altijd vechten voor de eerste stap. En die moet ik toch echt zelf zetten. Het oude houdt me vast, het is vertrouwd. Waarom veranderen, vraag ik me dan af. Toch weet ik: de tweede stap gaat al gemakkelijker, en algauw weet ik niet beter dan dat het altijd zo gegaan is, en dan kijk ik om en verwonder me over wat ik allemaal al heb gedaan. Dat houd ik gedetineerden ook vaak voor. Ook zij staan voor een grote stap, naar vrijheid, naar zelf de regie weer hebben en verantwoordelijk zijn. Een hele opgave

Rk justitiepastor Stijn